Prezentujemy Państwu jak wyglądał Choceń 100 lat temu. Są to zdjęcia z budowy obiektów zespołu cukrowni. Zdjęcia mają niepowtarzalny i unikatowy charakter. Pokazują trochę historii naszego terenu a przede wszystkim pracujących mieszkańców przy budowie, ich stroje i rodzaj pracy. Na pierwszym planie budynek administracyjny (obecnie Urząd Gminy) z 1914 roku oraz murowany budynek i drewniany dom powstały także w tym czasie.
Choceń jest wsią i ośrodkiem gminy. Miejscowość położona jest nad Jeziorem Borzymowskim na Pojezierzu Kujawskim.
W średniowieczu Choceń leżał w granicach kasztelanii brzeskiej, a następnie do końca okresu przedrozbiorowego, w powiecie i województwie brzesko-kujawskim. Choceń leżał przy dogodnych połączeniach wodnych i lądowych, bowiem jezioro Borzymowskie miało połączenie z żeglowną w średniowieczu Zgłowiączką.
Teren gminy charakteryzuje się licznymi śladami osadnictwa pradziejowego, średniowiecznego i nowożytnego.
Obszar gminy związany jest historycznie z Kujawami, które wyodrębniły się w osobne księstwo w 1194 r., początkowo ze stolicą we Włocławku, następnie w Inowrocławiu. W wyniku rozbicia dzielnicowego na przełomie XII/XIII w., ziemie te znalazły się pod panowaniem Władysława Łokietka. Wiek XIII i początek wieku XIV to okres rozwoju regionu a także okres licznych niepokojów wewnętrznych i zewnętrznych, w dużym stopniu związanych z osiedlonymi w Ziemi Chełmińskiej Krzyżakami. Konflikty z Krzyżakami doprowadziły do wojny polsko-krzyżackiej w latach 1327-1332, w wyniku której doszło do przejściowego opanowania Kujaw przez Krzyżaków, przy jednoczesnym totalnym zniszczeniu całej prowincji. Kujawy powróciły do Korony dopiero w wyniku pokoju. Druga połowa XIV w. była okresem nie tylko likwidacji zniszczeń wojennych lecz i szybkiego rozwoju społeczno - ekonomicznego całego obszaru.
Miejscowość Choceń jest wzmiankowana już w XII w. jako własność klasztoru w Lądzie z parafią erygowaną przed 1326 r. W 1444 r., Choceń był własnością Marcina herbu Mościc vel Ostoja, w 1489 r., należał do Lubrańskich, w XVI w., był własnością Mikołaja Sokołowskiego herbu Pomian starosty brzeskiego, w 1 poł. XVII podkanclerza koronnego Arnolda Kryskiego, natomiast w 2 poł. XVII w. Damiana Kretkowskiego kasztelana chełmińskiego.
Po 1710 r., sytuacja polityczna kraju zaczęła się normować i przez 60 lat Kujawy przeżywały względny spokój. W tym okresie Choceń był własnością rodu Brzeskich herbu Starża.
Po upadku powstania styczniowego teren obecnej gminy Choceń znalazł się w obrębie guberni warszawskiej. W tym okresie Choceń należał do rodziny Blizińskich. Znaczną rolę w ożywieniu gospodarczym Kujaw w tym czasie odegrało wybudowanie w 1862 r., kolei „warszawsko-bydgoskiej”. Związany z nią dworzec kolejowy w Czerniewicach wybudowano w 1893 r. Rozwój drobnego przemysłu jaki później nastąpił przede wszystkim przemysłu spożywczego znajduje m.in. odzwierciedlenie w postaci zakładów mięsnych z 1910-1918 r., w Czerniewicach oraz cukrowni w Choceniu z 1914 r.
W dniu 8 września 2007 r., odbyły się obchody z okazji 68. rocznicy bitwy pod Szczytnem (gmina Choceń). Rekonstrukcja historycznej bitwy 61 pułku piechoty z okresu Wojny Obronnej 1939r., to obchody ważnego, choć mało znanego epizodu największej w kampanii wrześniowej bitwy nad Bzurą.
Z inicjatywy władz gmin Choceń i Boniewo po raz pierwszy na wzgórzu w Szczytnie, tuż obok rzeczki Chodeczki, odtworzono historyczne wydarzenia mające istotne znaczenie dla żołnierzy armii Pomorze i Poznań atakujących skrzydło niemieckiej ósmej armii zdążającej właśnie pod Warszawę.
W dniach 9-12 września obronę przesmyku powierzono 61. pułkowi piechoty z 15. Dywizji Piechoty. Piechurów wsparto dodatkowo dywizjonem artylerii (12 dział). Polacy okopani na wzgórzach stawili czoło dwóm niemieckim pułkom piechoty (309 i 338), należącym do 208. DP oraz ok. 50 działom artylerii polowej. W trakcie walk pozycje obronne wielokrotnie przechodziły z rąk do rąk. W bitwie zginęło łącznie 130 żołnierzy polskich. Przeciwnik stracił zaś 180 żołnierzy, a ponad 100 wzięto do niewoli.
Efektem tej uporczywej obrony było uniemożliwienie wojskom niemieckim wyjścia na tyły polskich oddziałów atakujących nad Bzurą. Zmusiło to niemieckie dowództwo do szukania możliwości przełamania polskiej obrony w innym miejscu. Hitlerowcom udało się tego dokonać dopiero 12 września, po sforsowaniu Wisły w okolicach Płocka.
Uroczystości rozpoczęły się rekonstrukcją wrześniowej bitwy z udziałem grup rekonstrukcyjnych z całej Polski. Po zakończeniu inscenizacji organizatorzy - Wójt Gminy Choceń - Roman Nowakowski oraz Wójt Gminy Boniewo - Marek Klimkiewicz przywitali licznie przybyłych gości, samorządowców, kombatantów, młodzież i harcerzy, uczestników wycieczki rowerowej z Włocławka oraz mieszkańców.
Uroczystą mszę polową celebrowali księża parafii Choceń i Boniewo, z udziałem pocztów sztandarowych oraz orkiestry OSP Śmiłowice i kompanii honorowej Wojska Polskiego z Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu. Po nabożeństwie ksiądz Jarosław Włodarz oraz Wójt Gminy - Roman Nowakowski odsłonili tablicę pamiątkową. Po hymnie oddano salwę honorową. Ostatnim elementem były występy artystyczne dzieci i młodzieży ze szkół z Chocenia i Boniewa.
Podziękowania należą się Panu harcmistrzowi Karolowi Bazeli za jego poświęcenie i czas w przygotowanie tych uroczystości. Organizacja tego patriotycznego święta nie była by także możliwa gdyby nie czas i praca wielu ludzi. Cieszymy się, że mogliśmy być świadkami tak ważnego wydarzenia. Więcej informacji o samej bitwie można znaleźć w książce ks. kan. Jarosława Włodarza „Bitwa pod Szczytnem jako fragment bitwy nad Bzurą”.
Z inicjatywy władz gmin Choceń i Boniewo po raz pierwszy na wzgórzu w Szczytnie, tuż obok rzeczki Chodeczki, odtworzono historyczne wydarzenia mające istotne znaczenie dla żołnierzy armii Pomorze i Poznań atakujących skrzydło niemieckiej ósmej armii zdążającej właśnie pod Warszawę.
W dniach 9-12 września obronę przesmyku powierzono 61. pułkowi piechoty z 15. Dywizji Piechoty. Piechurów wsparto dodatkowo dywizjonem artylerii (12 dział). Polacy okopani na wzgórzach stawili czoło dwóm niemieckim pułkom piechoty (309 i 338), należącym do 208. DP oraz ok. 50 działom artylerii polowej. W trakcie walk pozycje obronne wielokrotnie przechodziły z rąk do rąk. W bitwie zginęło łącznie 130 żołnierzy polskich. Przeciwnik stracił zaś 180 żołnierzy, a ponad 100 wzięto do niewoli.
Efektem tej uporczywej obrony było uniemożliwienie wojskom niemieckim wyjścia na tyły polskich oddziałów atakujących nad Bzurą. Zmusiło to niemieckie dowództwo do szukania możliwości przełamania polskiej obrony w innym miejscu. Hitlerowcom udało się tego dokonać dopiero 12 września, po sforsowaniu Wisły w okolicach Płocka.
Uroczystości rozpoczęły się rekonstrukcją wrześniowej bitwy z udziałem grup rekonstrukcyjnych z całej Polski. Po zakończeniu inscenizacji organizatorzy - Wójt Gminy Choceń - Roman Nowakowski oraz Wójt Gminy Boniewo - Marek Klimkiewicz przywitali licznie przybyłych gości, samorządowców, kombatantów, młodzież i harcerzy, uczestników wycieczki rowerowej z Włocławka oraz mieszkańców.
Uroczystą mszę polową celebrowali księża parafii Choceń i Boniewo, z udziałem pocztów sztandarowych oraz orkiestry OSP Śmiłowice i kompanii honorowej Wojska Polskiego z Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu. Po nabożeństwie ksiądz Jarosław Włodarz oraz Wójt Gminy - Roman Nowakowski odsłonili tablicę pamiątkową. Po hymnie oddano salwę honorową. Ostatnim elementem były występy artystyczne dzieci i młodzieży ze szkół z Chocenia i Boniewa.
Podziękowania należą się Panu harcmistrzowi Karolowi Bazeli za jego poświęcenie i czas w przygotowanie tych uroczystości. Organizacja tego patriotycznego święta nie była by także możliwa gdyby nie czas i praca wielu ludzi. Cieszymy się, że mogliśmy być świadkami tak ważnego wydarzenia. Więcej informacji o samej bitwie można znaleźć w książce ks. kan. Jarosława Włodarza „Bitwa pod Szczytnem jako fragment bitwy nad Bzurą”.
"Bohaterów rodzą czasy, każdy prawy syn ojczyzny nosi w sobie iskrę, która trzeba tylko wykrzesać, bo tam tli bez przerwy". Tak Józef Bliziński pisał w swoim utworze "Dzika różyczka" - jeden ze znamienitszych mieszkańców Chocenia w XIX wieku. Urodził się w 1827 r. w Warszawie. Był synem Augusta Blizińskiego i Marii Ogończyk Zakrzewskiej. Małżeństwo to uznawane było w niektórych kręgach arystokracji za mezalians. Młody Bliziński często bywał na Kujawach, zaglądał z rodzicami do kuzynostwa Ignacego Zakrzewskiego herbu Pomian - właściciela dóbr ziemskich Chocenia i Bodzanówka /1842/, które odziedziczył na mocy testamentu 3 lata później. Został dziedzicem, chociaż nie na długo bo wkrótce tytuł własności przepisał na matkę.Był bystrym obserwatorem życia stąd nic dziwnego, ze jego utwory noszą znamiona szlacheckie. Autor okresu pozytywizmu, licznych komedii i humoresek, absolwent kursów prawnych. Mieszkał w Choceniu do 1854 r. Kujaw jednak nie opuścił, uczynił to dopiero w 1873 r., kiedy przeprowadził się ponownie na 3 lata do Warszawy. W 1876 r. kupuje ziemie w Bóbrce bieszczadzkiej, gdzie popadł w kłopoty materialne /związane z nietrafionymi inwestycjami w wydobycie ropy naftowej/ i po 12 latach spędzonych tam osiedlił się w Krakowie, zmarł 29.04.1893 r. Przyjaźnił się z Oskarem Kolbergiem, z którym prowadził ożywioną korespondencje i nie tylko gdyż Kolberg przebywał także w Choceniu i Bodzanówku prowadząc studia etnograficzne. Kujawy, a co za tym idzie i Choceń ówczesnie były dla niego pierwszym i głównym terenem obserwacji, na kanwie których pisał swe utwory tak dramatyczne jak i prozatorskie. Debiutował w 1859 r. komedią "Konkurenci". Gdzie opisane zostały przywary środowiska wiejskiego, w których poczesne miejsce zajmuje "handel panną". W "Pannie z posagiem", "Przezornej mamie" ukazuje i ośmiesza stara szlachtę, pobłaża cynicznie młodym arystokratom, darzy zaś sympatią drobną szlachtę "na jednej wioszczynie". "Marcowy kawaler" /1873/ stanowi pożegnalny, liryczny akcent wsi kujawskiej. Jest skarbnicą ludowych porzekadeł i przysłów. Język jest niezaprzeczalnym walorem tej komedii. Pierwowzorem jednej z postaci /Heliodora/ jest przyjaciel poety Oskar Kolberg. We wszystkich swych dotychczasowych komediach atakował pieniądz jako czynnik deprawujący szlachtę jak i mieszczan. Widział towarzyszące przekształceniom ekonomicznym przemiany obyczajowe na wsi; przeciwstawiał kombinatorstwo szlachty i dorobkiewiczów pokoleniu ludzi młodych. Po pobycie w Warszawie, na wsi galicyjskiej tworzył Bliziński z kolei komedie pogodne, ukazujace ideał szlachcica prostego, poczciwego, "rejowskiego "- "Pan Damazy", "Mąż od biedy" a początki kapitalizmu, degradacja ziemiaństwa oraz związek bogatych mieszczan z arystokracją rodową ukazują "Rozbitki". Oto co powiedziała o nim Gabriela Zapolska: " Fredro i Bliziński - oto dwaj najwięksi wśród naszych scenicznych pisarzy. Ilu już z was i obok was przeszło, pisało, tworzyło, a przecież powodzenie dzieł ich było przelotne, chwilowe. Dziś technika ich sztuk wydaje się nam zwietrzała, forma brzydka, postacie wprowadzone na scenę nieszczere. Fredro i Bliziński pozostali zawsze doskonali."
Historię każdego kraju, ziemi tworzą zarówno całe społeczności, jak i pojedyncze osoby. Pragniemy przedstawić Państwu sylwetkę Jana Ekierta, który urodził się na terenie obecnej gminy Choceń, zaś w związku z życiem zawodowym na długie lata, aż do śmierci związał się z Krakowem. Jan Ekiert urodził się 15 I 1930 r. w Ząbinie gmina Śmiłowice (obecnie gmina Choceń), w rodzinie Michała i Leokadii z d. Rutkowskiej. Miał dwie siostry Helenę i Leokadię.
Podstawowym obiektem w panoramie Chocenia jeszcze do niedawna był komin widoczny z odległych miejscowości. W dniu 01.09.1999r. został zburzony. Saperzy wykonali ok.120 otworów na ładunki wybuchowe. Komin obstawiono betonowymi płytami w celu zabezpieczenia budynku kotłowni przed odłamkami. Odpalenia ładunku dokonał ówczesny Prezes Zarządu firmy DELECTA S.A. Po wybuchu z całego komina pozostał wówczas tylko jeden cały pierścień, a dziś jedynie zdjęcia.
